پاسخ خودآزمایی زبان و ادبیات فارسی 1و2 پیش دانشگاهی

پاسخ خودآزمایی زبان و ادبیات فارسی 1و2 پیش دانشگاهی

خودآزمايي درس 1 ص 7 :

1-   مقصود از « جدایی » ، «نی » ، «نیستان » چیست ؟

مقصود از « جدایی»دوری جان انسان از جوار قرب الهی می باشد.« نی » روح و جان انسان آگاه و آشنا بر عالم معنا و نیز مولاناکه از خود و خودی خالی است . « نیستان » عالم معنا و جوار حق تعالی است .

2- بیت « ما ز دریاییم و دریا می رویم / ما ز بالاییم و بالا می رویم » باکدام بیت از شعر درس ارتباط معنایی نزدیکی دارد ؟

« هر كسي كاو دور ماند از اصل خويش / باز جويد روزگار وصل خويش ( طلب وصل) »

3-بیت پنجم ، ناظر به کدام ویژگی نی است ؟ تاثير دوگانه ي ني .

4- شاعر برای بی خبران از عالم عشق ، چه سرانجامی آرزو می کند ؟ نيستي و فنا .

5-  در مصراع « پرده هایش ، پرده های ما درید » تفاوت معنایی پرده را بیان کنید .

پرده اوّل به معناي « نغمه و موسيقي» و پرده دوم به معناي « حجاب » است . ( پرده هاي ما دريد : رازهاي ما را افشاكرد .)

6- درمصراع « تو بمان ، ای آن که چون تو پاک نیست » منظور شاعر از « تو » کیست ؟ عشق ( به خدا )

7- چرا « نی نامه » مولانا به رغم این که به نیایش متداول و مرسوم شبیه نیست ، نوعی نیایش تلقی شده است ؟

زيرا روح نيايش و توجه به حق در تار و پود آن نهفته است .

خودآزمايي درس 2 ص11 :

1- مصرع دوم بیت اول درس را به دو صورت بخوانید و معنی کنید .

مصراع دوم بيت اول را مي توان به دو گونه خواند :

الف ) جز به راهي كه تو راهنماي من هستي نمي روم .

ب) جز به راهي كه تو آن را به من نمايي نمي روم .

2-مفهوم آیه ی « تعز من تشاء و تذل من تشاء » در کدام بیت آمده است ؟ همه بيشي تو بكاهي همه كمّي تو فزايي .

3- نیایش های امام سجاد ( ع ) ، حاوی چه مضامینی است ؟آموزش هاي اخلاقي و اجتماعي .

4-  پنج صفت از صفات خدا را از متن درس پیدا کنید . علّامه الغيوب – ستّار العيوب ـ عزيز – جليل – جلال – بخشنده .

خودآزمايي درس 4 ص28 :

1- حماسه های ایرانی بر چه ارزش هایی مبتنی هستند؟ستايش دادپيشگي و دادگري، ظلم ستيزي و طرد ظالم ،نيرو بخشيدن ،آزاد منشي وحمايت از مردم زحمتكش و دعوت آنها به اتّحاد . . .

2- چه شباهت هایی بین انقلاب فرانسه و قیام کاوه ی آهنگروجود دارد ؟ همراهي و مبارزه مردم بر ضد ظلم و بيداد

3- چرا شاعر می گوید : « به جمشید بر ، تیره گون گشت روز / همی کاست زو فرّ گیتی فروز »

زيرا خودبيني وناسپاسي به يزدان بر او چيره شد ، خود را جهان آفرين ( خدا ) خواند ، به هيچ نيروي برتري كه بتواند تكيه گاه او باشد اعتقاد نداشت ، پس دچار هراس شد . مردم از او روي گردان شده و ضحّاك بر او چيره شد .

4- مارانی که بر دوش ضحاک روییدند ، مظهر چه خصلتی بودند ؟

مارهاي روييده بر دوش ضحّاك مظهري از اهريمن و تجسّم خوي اهريمني و بيداد و منش خبيث است .

5- نخستین چاره اندیشی مردم در مقابل بیداد ضحاک چه بود ؟

دومرد پارسا آشپزی خانه ضحاک رابر عهده گرفتندوبدین ترتیب توانستند روزانه یکی از دو تنی را که برای بیرون آوردن مغز سرشان می آوردند از مرگ نجات دهند و قثط یکی از آن دو را بکشند.

6- پرورش یافتن فریدون در غار به هنگام کودکی شبیه پرورش کدام پیامبر بزرگ الهی است ؟ حضرت موسی

7-  در مصراع « سپردید دل ها به گفتار اوی » مرجع ضمیر « او » کیست ؟ ضحاک

8- مصراع دوم این بیت کدام ضرب المثل را به یاد می آورد ؟ ببارید چون ژاله زابر سیاه / کسی را نبد بر زمین جایگاه

جاي سوزن انداختن نبود– شتر با بارش گم مي شد -  سگ صاحبش را نمي شناخت .

9- به نظر نویسنده ، حماسه فردوسی – شاهنامه – چگونه کتابی است ؟

سرگذشت ملّتي در طول قرون و نمودار فرهنگ و انديشه و آرمان هاي آنهاست ، كتابي است درخور حيثيّت انسان و نمايشگر مردمي است كه در راه آزادگي و شرافت و فضيلت مبارزه کرده اند .

خودآزمايي درس 5 ص35 :

1- زمینه هایی را که نشان دهنده ی حماسی بودن گذرسیاوش از آتش است ، بیان کنید ( باتوجه به درآمددرس ) .

الف) زمينه داستاني دارد . ب) زمينه قهرماني دارد ( سياوش پهلواني است كه فنون رزم وبزم را نزد رستم مي آموزد . عبور او از آتش ، تقوا و پرهيزگاريش ياد آور خوي قهرمانان است ) .ج) مبتني بر خرق عادت است ( گذر سياوش از آن آتش عظيم و جان سالم به در بردنش ماجرايي برخلاف عادت است ) .   د) داراي زمينه اي ملّي است ( اعتقاد ايرانيان را درباره چگونگي تشخيص بي گناهان از گناهكاران و عكس العمل مردم را در برابر آن نشان مي دهد ) .

2- فردوسی ، آماده شدن سیاوش را برای گذر از آتش چگونه توصیف می کند ؟ سياوش با چهره اي خندان ، با كلاه خود زرّيني بر سر ، جامه ي سفيدي همچون كفن در بر ، تن به كافور آميخته و سوار بر اسبي سياه و معتقد بر بي گناهي خود تصوير شده است .

3- واکنش مردم در هنگام رفتن سیاوش به سمت آتش چه بود ؟ خروشان و غمناگ و گريان بودند .

4- دو نمونه از مبالغه های زیبای فردوسی را در متن پیدا کنید . الف) يكي تازي اي بر نشسته سياه  // همي خاك نعلش برآمد به ماه     ب) نهادند بر دشت هيزم دو كوه // جهاني نظاره شده هم گروه

5- مفهوم عبارت «که دوزخ مرا زین سخن گشت خوار» چیست ؟درمقايسه با چنين اتّهامي،عبورازدوزخ براي من آسانتر است.

6-سیاوش در چه صورت خود را نجات یافته می داند ؟در صورت اثبات بي گناهي خود ( « اگر بي گناهم رهايي مراست »)

7-سرنوشت سودابه با توجه به سرانجام تلخ و دردناک سیاوش چه شد ؟ به وسيله رستم كشته مي شود .

8- با توجه به درس، شخصیت کاووس شاه را چگونه می یابید ؟ خيره سر ، داراي شخصيتي ناپايدار ، ناتوان در تصميم گيري .

خودآزمایی درس 6 ص 40 :

1- چراشعرغنایی دارای گسترده ترین افق معنوی مجموعه ی شعر فارسی است ؟

چون احساس و عواطف روحی و فردی شاعران متنوع و گوناگون است .

2-   این بیت حافط با کدام بیت از درس ، ارتباط معنایی نزدیک تری دارد ؟

« در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم / سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور » بیت سوم .

3- بیت آخر ،کدام خصوصیت عشق را نشان می دهد ؟از عشق هر چه بگریزی ، بیشتر گرفتار می شوی .

4- بیت نخست را به نثر فارسی معیار بنویسید.

عشق او باز مرا به بند کشید وکوشش های بسیار من سودمندواقع نشد و نتوانستم از قید عشق او رهایی پیدا کنم .

5- کدام مصراع از شعر بالا ضرب المثل است ؟ کز کشیدن تنگ تر گردد کمند .

6- درکدام بیت صنعت تضاددیده می شود ؟ در بیت چهارم : بین زشت و خوب در مصرع اول ، بین زهر و قند در مصرع دوم.

خود آزمایی درس 7 ص 42 :

1- در حکایت درس ، کدام فضیلت و صفت ابوطاهر حرمی ستوده شده است ؟وارستگی و آزادگی .

2- چرا ابوطاهر حرمی نامه ها را به مرید خود نشان داد ؟

می خواست نشان دهدکه این القاب لفظ است و معنی و حقیقت چبز دیگری است .

3- شیخ ابوطاهرکدام یک از صفاتی را که در لقب ها بود ، مناسب خود می دانست ؟هیچ کدام را شایسته خود نمی دانست .

4- منظور شیخ ابوطاهر از عبارت « من این همه نیستم : چیست ؟

نشانه تواضع و فروتنی شیخ است و خود را شایسته ی این القاب نمی دانست .

5- امروزه به جای افعال زیر ، چه معادل هایی به کار می رود ؟

باز رفتند ( بر گشتند ) ، بشوریدند ( شورش کردند ) ، بیرون گرفت ( بیرون آورد ) ، آواز داد ( فریاد کشید ) .

6- « عقیدت » دراین درس و کلماتی دیگر چون « اشارت و بقیت » در فارسی بیشتر به صورت «عقیده ،اشاره و بقیه » به کار

می روندوبه همان معنی هستند . نمونه های دیگری چون « ارادت ، مصاحبت و اقامت » به صورت « اراده ، مصاحبه و اقامه » نیزرواج دارند ولی معنی آنها تغییر کرده است ، کلمات اخیر را به هر دو صورت معنی کنید .

ارادت : دوست داشتن   ، اراده : خواست ، میل و قصد .

مصاحبت : با کسی یار و همدم شدن هم صبحتی ، مصاحبه : گفتگو.

اقامت : درجایی ماندن و به سر بردن  ، اقامه : برپا داشتن .

خودآزمايي درس 7 ص 43 :

1- ابراهیم خوّاص غلام حُدی خوان را در چه حالتی مشاهده کرد ؟ بسته شده و در زنجير كه در زير آفتاب و بر در خيمه افتاده بود

2- آیا امیر حّی در قول خود در باره ی غلام ، صادق بود ؟ توضیح دهید .

آري،زيرا وقتي از غلام خواست كه درحضور ابراهيم خواص بخواند.شترهاباشنيدن آوازغلام آب نخورده در صحرا پراكنده شدند .

3- آیا ابراهیم خوّاص ، قول امیر عرب را بدون قید و شرط پذیرفت ؟ خير ، دلیل قاتع کننده خواست .

4- نویسنده کدام رسم پسندیده ی اجتماعی را به عرب نسبت داده است ؟ مهمان نوازي عرب .

5- در مقایسه ی متن درس با یک نوشته ی امروزی ، سه تفاوت در جمله بندی ذکر کنید .

ترتيب اجزاي جمله رعايت نشده است . – به همراه حرف « را » از حرف « مر» استفاده شده است - آوردن جملات كوتاه بر خلاف نثر امروز كه معمولاَ َ جملات بلندترند ،كاربرد فراوان افعال پيشوندي ( فراز رسيدم ، فروگرفتند )آوردن لغات عربي و غير فارسي .

6- تفاوت معنایی « فرمود »درفارسی گذشته و امروز چیست ؟ باتوجه به کاربرد امروز صیغه های رایج آن کدام اند ؟

در گذشته به معني « امركرد – انجام داد» به كار مي رفته و امروز به معني«گفت » و امروزه براي احترام بجاي همه ي افعال امر

مي توانيم از « بفرماييد » استفاده كنيم.

7-این بیت سعدی با محتوای درس ، چه ارتباطی دارد ؟

« اشتر به شعر عرب در حالت است و طرب / گر ذوق نیست تو را کژ طبع جانوری »

موسيقي و شعر تاثير عاطفي فراوان بر شنونده مي گذارد و حتي حيوانات را متاثّر مي سازد . متن درس نيز درباره تاثير موسيقي و شعر است .

خودآزمايي درس 8 ص47 :

1- به نظر شما ، هدف خسرو از طرح پرسش های پی در پی چه بوده است ؟

هم مي خواست او را بيازمايد و هم اينكه عشق فرهاد را ناچيز جلوه دهد . او را مايوس كند و آشفته كند .

2- با توجه به پاسخ های فرهاد ، اورا چگونه می یابید؟ عاشقي پاكباز و حاضر جواب .

3- کدام بیت شعر، به باورهای عامیانه اشاره دارد ؟ بگفتا دوري از مه نيست درخور // بگفت آشفته از مه دور بهتر

4- دربیت « بگفتا گرخرامی درسرایش   //    بگفت اندازم این سر زیرپایش» کدام بخش حذف شده است؟چه می کنی .

5- پاسخ های فرهاد به خسرو، چگونه بودند ؟ صادقانه ، تيزهوشانه و قاطع و رِندانه و دندان شكن .

6- دردوبیت زیر ، مرجع « این » چیست ؟

بگفتا جان مده بس دل که با اوست // بگفتا دشمن اند این هر دو بی دوست

بگفت او آن من شد زو مکن یاد //  بگفت این کی کند بیچاره فرهاد

در بيت اوّل : « دل و جان » و در بيت دوم « ياد نكردن از او( شيرين )»

7- در مصراع « بگفت از گردن این وام افکنم زود »مقصود فرهاد از « وام » چیست ؟ سَر ( جان خود )

خودآزمايي درس 9 ص 50 :

1- دربیت اول ، مقصود از عبارت« ازخود به در شدم » چیست ؟ از خود بي خود و مدهوش شدم .

2- با توجه به مفهوم بیت سوم ، امروزه به جای کلمه ی « ساکن » چه کلمه ای به کار می رود ؟

تسكين ( ساكن شود : تسكين يابد ) آرامش يافتن و ساكت شود .

3- بیت زیر با کدام بیت از شعر درس ارتباط معنایی دارد ؟

باصد هزار جلوه برون آمدی که من / با صد هزار دیده تماشا کنم تو را

« تا رفتنش ببينم و گفتنش بشنوم             از پاي تا به سر همه سمع و بصر شدم »

خودآزمايي درس 10 ص 52 :

1- به چه دلیل ، ارتباط مفاهیم و مضامین در این غزل حافظ محسوس تر است ؟

چون در تمام ابيات به موضوعي واحد ( شكر و شادي عرفانه / به سر آمدن دوراني تيره و پديدار شدن صبح اميد ) اشاره مي كند . ضمن آنكه برخي ( محمّد قزويني ) اين غزل را ناظر به وقايع تاريخي معيّني پنداشته اند ( رجوع شود به مقدّمه ي غزل ) پس در تمام ابيات به موضوعي مشترك از نظر تاريخي و سياسي اشاره شده است .

2- آیا می توان این غزل حافظ را نوعی غزل اجتماعی به شمار آورد ؟ چرا ؟

بلي ، زيرا به تحوّلي اجتماعي ( پايان يافتن استبداد و تيرگي ) اشاره مي كند و همانگونه كه در مقدّمه ي درس آمده است مي تواند به يك واقعه ي اجتماعي ( سقوط دولت امير پير حسين و آغاز حكومت شاه شيخ ابواسحاق ) مربوط باشد .

3- چهار کلمه و مضمون متضاد در این شعر بیابید. ( خزان – بهار ) ، ( گل – خار ) ، ( روز - شب) ، ( شمار و بي شمار )

4- با توجه به بیت : « آن پریشانی شب های دراز و غم دل // همه در سایه ی گیسوی نگار آخر شد »

الف : بین کدام کلمات ارتباط ( مراعات نظیر ) وجود دارد ؟      ب: این بیت با کدام بیت غزل ، ارتباط معنایی بیشتری دارد ؟

الف) پريشاني – گيسو – دراز – نگار          ب) « آن همه ناز و تغنّم كه خزان مي فرمود  عاقبت در قدم باد بهار آخر شد »

5- با توجه به معنا و مفهوم هر بیت ، آیا ردیف در همه ی ابیات در یک معنی به کاررفته است؟توضیح دهید.

« آخر شد » در همه ي ابيات رديف است و به يك معني است ولي « آخر شد » مصراع اوّل و دوم بيت اوّل با دوم تفاوت معنايي دارند . در مصراع اوّل به معناي « به پايان رسيد » و در مصراع دوم به معناي « به سامان شد » است .

6- نمونه ای از طنز زیبای حافظ را در این غزل مشخض کنید .

آن همه ناز و تغنّم كه خزان مي فرمود ....  / نخوت باد دي و شوكت خارآخرشد .

7- بیت آخر، ترجمان کدام حالت عاطفی و روحی شاعر است ؟

شِكوه و گلايه ي حافظ از عدم توجّه به او و شكرگذاري در قبال پايان يافتن اين حقارت .

خودآزمايي درس11 ص56 :

1- شاعر، شعله را با چه چیزی مقایسه کرده است ؟با شوق و اشتياق خودش .

2- شاعر، ناپایداری و گذر عمر را به چه چیزی تشبیه کرده است ؟ غبار ، خماري ، خنده وار بودن و آينه دار.

3- این بیت حافظ با کدام بیت شعر ، ارتباط معنایی دارد ؟

« سرم به دنیی و عقبی فرو نمی آید   //    تبارک الله ازاین فتنه ها که در سر ماست »

« آرزو هاي دو عالم دستگاه             از كف خاكم غباري بيش نيست

4- منظور از « خنده وار بودن گلستان » چیست ؟ کوتاهی عمر و بی اعتباری دنیا .

5- دربیت ششم ، بین چه کلماتی تناسب و ارتباط معنایی برقرار شده است ؟ غرقه ، محيط ، تُنُگ آبي ، كنار و محيط .

6- محوری ترین موضوعات این غزل چیست ؟ ناپايداري و بي اعتباري دنيا و زودگذر بودن عمر ( بي اعتباري زندگي انسان )

7- چرا شاعر فخرفروشی های مخاطبان خود را نکوهش می کند ؟چون فریب جا و مقام دنیا را خورده است .

8 – دربیت ششم ، مقصود شاعر از محیط ( اقیانوس ) چیست ؟ هستی – عالم .

خود آزمایی درس11ص 57 :

1- تفاوت دید عیب جو و مجنون نسبت به لیلی چه بود ؟

عيب جو ظاهر بين و مجنون حقيقت بين است . عيب جو سطحي نگر و كتبي نگر است و مجنون عميق نگر و كيفيت نگر است

2- بیت « اگر در دیده ی مجنون نشینی   //    به غیرازخوبی لیلی نبینی » چه مفهومی رادر بردارد؟

ديده ي پاك و حقيقت بين ، همه چيز را پاك و زيبا مي بيند ( چشم ها را بايد شست جور ديگر بايد ديد ) بر زيبابيني تاكيد مي كند .

3-با توجه به ابیات زیر از مثنوی ، توصیف لیلی را از نظر وحشی بافقی با مولانا مقایسه کنید .

گفت لیلی را خلیفه کان تویی                 کز تو مجنون شد پریشان و غوی

از دگر خوبان تو افزون نیستی                  گفت خامش ، چون تو مجنون نیستی

هر دو شاعر به مضمون واحدي اشاره كرده اند ( فقط مخاطب در شعر وحشي ، مجنون و در شعر مولوي ، ليلي است ) . هر دو معتقدند با چشم حقيقت بين بايد به امور نگريست ، ليلي را از دريچه ي چشم مجنون بايد ديد .

4-  « حور »درعربی جمع « احور و حورا » به معنی مرد و زن سیاه چشم است . این کلمه درفارسی به معنی مفرد به کار رفته است . « حوری » هم گفته می شود . در بیت دوم این درس ، این کلمه « حوری » باید خوانده شود یا « حور » + یای نکره ؟

بايد به صورت ( حور ، «ي» نكره ) خوانده شود . چون « قصور » در مصراع بعد با «ي» نكره آمده است .

خودآزمایی درس 12ص61 :

1- چند نمونه از ترکیبات تازه و زیبای نویسنده را از متن استخراج کنید و بنویسید. مثال: خشماهنگ .

تاريك زار – غم اندود – سحركوشان – چندشناك – سنگردار و  . . .

2- به نظر شما زیباترین توصیف این نوشته کدام است ؟ توصيف ماه و ستارگان .

3- مقصود نویسنده از « دیشب » و« امشب »در این نوشته چیست ؟( ديشب : شب عاشورا ) – ( امشب : شب شام غريبان )

4- جمله ی مشهور « ان لم یکن دین فکونون احرارا فی دنیاکم » یعنی چه ؟   « اگر دين نداريد ، لااقل آزاده باشيد .»

5- به نظر شما چرا این متن در بخش ادبیات غنایی آمده است ؟

چون نویسنده برای توصیف از احساسات و عواطف فردی خود بهره جسته است .

خودآزمایی درس 12 ص63 :

1- به نظر شما زیباترین بیت این شعر کدام است ؟ « آه دست پسرم يافت خراش // واي پاي پسرم خورد به سنگ »

2- کدام خصوصیت ، این شعر را در ردیف اشعار غنایی قرار می دهد ؟وجود عاطفه و احساس .

3- چرا شاعر، جوان عاشق را بی فرهنگ می داند ؟ زيرا حرمت مادر را پاس نمي دارد .

4- شعر مشهور شهریار با مطلع « آهسته باز از بغل پلّه ها گذشت » را که در باره ی مادر است ، بااین شعر ایرج میرزا مقایسه کنید. در شعر شهريار فرزند ، سپاسگذار مادر و دلبسته اوست و برعكس در شعر ايرج ميرزا پسر ناسپاسي مي كند ..

خود آزمایی درس 13 ص66 :

1- به نظر شاعر،کمال پرستش در چیست ؟ كمال پرستش را در مستي مي داند ( مستي : سرمستي و خماري عاشقانه ) .

2- این بیت از حافظ « ناز پرورد تنعم نبرد راه به دوست  //   عاشقی شیوه ی رندان بلاکش باشد » با کدام بیت از شعر ، قرابت معنایی دارد؟

« به شادي و آسايش و خواب و خور // ندارند كاري دل افگارها » كه با ابيات چهارم و پنجم حدودي ارتباط معنايي دارد .

3- منظور شاعر از « شاباش بهاری » چیست ؟ باران شادي (‹ شاباش › استعاره از « قطره ي باران » است ) .

4- به نظر شاعر، چرا نباید به اندوه آینده مشغول شد ؟ زيرا آينده نيز مانند گذشته ناپايدار است و خواب و خيالي بيش نيست .

5- مضمون بیت زیر ،از حافظ یادآور کدام بیت است ؟

با صبا در چمن لاله سحر می گفتم      //       که شهیدان که اند این همه خونین کفنان ؟

« به خون خود آغشته و رفته اند // چه گل هاي رنگين به جوبارها » و همچنين با بيت ششم كه « چه فرهادها مرده در كوه ها // چه حلّاج ها رفته بر بادها » مي -باشد ، ارتباط معنايي دارد .

6- در این سروده ، تنها یک واژه ی عربی دیده می شود. آن را پیدا کنید.واژه ي « حلّاج » عربي است . .

خودآزمایی درس 13 ص 67 :

1- جمله ی مشهوری از امام را که یادآور بیت پنجم باشد، بیان کنید . هي نگوييد « من » ، اين « من » شيطان است .

2- در بیت ششم میان کدام کلمات تضاد دیده می شود ؟بين « نقص و كمال » / « عيب و جمال » / « خويش و غير » .

خودآزمایی درس14 ص70 :

1- دررباعی مولانا ، میان « غم » درمصراع اول و مصراع چهارم چه تفاوت معنایی وجود دارد ؟

« غم » در مصراع اوّل اندوه و ماتم اين جهاني ( با بار معنايي منفي ) و در مصراع چهارم غم عشق ( با بار معنايي مثبت ) يا غم فراق است كه حاصل آگاهي و مايه –ي شادكامي و سرمستي است .

2-شاعر درمصراع « با زخم نشان سرفرازی نگرفت » چه ارتباطی میان « زخم » و « نشان » ایجاد کرده است ؟

زخم رزمنده را را به نشان و مدال تشبيه كرده است ، « زخم و نشان » هر دو بر سينه نشانده مي شوند . و هر دو مايه ي سرافرازي است . ( با زخم نشان گرفتن : كنايه از مبارزه اي افتخار آميز است .) نشان ايهام تناسب دارد / بين « زخم و نشان» تناسب و جود دارد

خود آزمایی درس 15 ص75 :

1- دو صفت انسان کم گو و پُرگو را از نظر سعدی بیان کنید .

صفات انسان پر گو : ( آكنده گوش است ) – ( به نصايح ديگران توجّه نمي كند ) – ( نسنجيده سخن مي گويد ) – ( رازدار نيست) .صفات انسان كم گو : ( رازداري ) –  ( نصيحت شنو بودن ) – (سنجيده سخن گفتن) .

2- دو نماد « خاموشی » را در این درس نشان دهید . صدف ، كوه

3- معادل مَثَل « گز نکرده پاره کردن » در کدام بیت دیده می شود ؟   « نبايد سخن گفت ناساخته // نشايد بريدن نينداخته »

4- مفهوم بیت : « کو گوی و گزیده گوی چون دُر     //   تا زاندک تو جهان شود پُر» از نظامی ، با کدام بیت درس ارتباط معنایی دارد ؟ حذر كن ز نادان ده مرده گوي // چو دانا يكي گوي و پرورده گوي

5- منظور سعدی از مصرع « فراوان سخن باشد آگنده گوش » چیست ؟

به نصيحت و توصيه ي خير خواهانه ي ديگران توجّه نمي كند و سخن كسي را  نمي شنود .

6- شعر درس از کدام نوع شعر تعلیمی است ؟ از آن نوع شعر تعليمي كه موضوع آن خير و نيكي است ( حوزه ي اخلاق ) .

7- شعرهای تعلیمی دوران گذشته با اشعار تعلیمی عصر مشروطه چه تفاوت محتوایی دارد ؟

شعر تعليمي دوران گذشته بيشتر شامل سروده هايي در زمينه ي اخلاقي و مذهبي و عرفاني بوده است ولي از انقلاب مشروطه به بعد ، مسائل سياسي و اجتماعي و    روان شناسي نيز وارد شعر تعليمي جديد مي شود .

خودآزمایی درس 16ص79

1- معادل امروزی عبارت های زیر را بنویسید.

واقعات غرایب که خاص ، او را بود........  - خط جُنید باید .  - زبان دراز کردن .

* وقعات غرايب كه خاص ، او را بود : رويدادهاي شگفت انگيزي وجود داشت كه فقط براي او رخ مي داد ( از اوسر مي زد)

* خط جنيد بايد : حكم و فتواي جنيد لازم است .   * زبان دراز كردند : اعتراض و سرزنش كردند .

2- سخن ابوالقاسم قشیری در باره ی حلاج ، بیانگر چه نوع برخوردی با شخصیّت حلاج است ؟

مصلحت انديشي و عافيت طلبي و عاقبت نگري قشيري را بيان مي كند .

3- این سخن حلاج «آن روز که من سرِچوب پاره سرخ کنم ، تو جامه ی اهل صورت پوشی » در باره ی جُنید چگونه تحقق یافت؟ به مدرسه رفت و لباس اهل مدرسه پوشید و فتوای نوشت .

4- قصد جُنید از تعویض لباس چه بود ؟ می خواست ظاهر شریعت را حفظ کند .

5- دلیل گله مندی حلاج (بر بالای دار) از شبلی چه بود؟ زيرا شبلي از حقيقت سخنان حلّاج آگاه بود و براي موافقت و همراهي با مردم گلي به طرف او پرتاب كرد و حلّاج از او كه مي دانست ، توقع نداشت .

6- حلاج به چه دلیل منکران را بر مریدان ترجیح می دهد ؟

زيرا مريدانش نسبت به او فقط گمان نيكو داشتند ( مقلّد او بودند ) و « گمان نيكو داشتن به كسي » از « فروع دين » است در حاليكه منكران او به « توحيد و شريعت » كه از « اصول دين » است معتقد بودند و براي يك اصل ديني قيام كرده بودند آن هم اصل توحيد

7-« گلگونه ی مردان ، خون ایشان است» یعنی چه ؟

زينت بخش چهره مردان خدا ، خون و شهادت آنها است ( آبروي آنها در گروِ شهادت آنها است ) .

9- دو ترکیب وصفی بیابید که در آن ها صفت و موصوف ، هردو جمع بسته شده باشند. وقعات غرايب – كارهاي عجايب

خودآزمایی درس 16ص82

1-درمصراع « گفت جرم راه رفتن نیست ، ره هموار نیست » ناهمواری راه به کدام مسئله ی اجتماعی  دلالت می کند ؟

فساد اجتماعي حاكم بر جامعه ( چنين راه ناهمواري سبب مي شود همه افتان و خيزان بروند ) .

2- عبارت «دیناری بده پنهان و خود را وا رهان» به کدام پدیده ی اجتماعی زمان شاعر اشاره دارد ؟ پديده رشوه خواري .

3- دربیت نهم ، منظور از عبارت « حرف کم و بسیارنیست » چیست ؟

كمّيّت و اندازه اهمّيّت ندارد . آنچه مهم است ، نفس عمل است . « بدي و حرام » چه كم باشد چه زياد ، بد است ، حرام است.

زبان و ادبیات فارسی پیش دانشگاهی ( 1 )ترم دوم :

خودآزمایی درس 17ص88 :

1- در بیت :«ابربهاری زدور، اسب برانگیخته     //     وزسُم اسب سیاه ،لؤلؤ تر ریخته»

منظور شاعر از «اسب سیاه » و «لؤلؤ تر » چیست ؟به ترتيب « ابربهاري » و « باران » است .

2- تصویر زیبایی که شاعر در بیت بالا ساخته ، کدام است ؟

ابر بهاري را به اسبي سركش تشبيه كرده است كه از ضربه هاي سم اش بر صفحه ی آسمان ، باران همچون مرواريد مي بارد .

3-« مشک سیاه » و « درّ ثمین » استعاره از چیست ؟

« مشك سياه » در شعر منوچهري استعاره از « سياهي گوش كبك » و سياهي داخل گلبرگ لاله ، « داغ لاله » است .

« دُر  ثمين » نيز استعاره از « قطرات باران و شبنم » است كه بر گلبرگ هاي لاله مي نشيند .

4- چرا شاعر برای لاله ، خرگه و برای لشکر چین ،خیمه را ذکر کرده است ؟

« خرگه » خيمه ي باشكوه و منفرد شاه و « خيمه » محل اسكان سربازان است ، چون لاله بلندتر از سبزه ها است و شكوه و جلوه ي آن بيشتر و تعداد آن كمتر است و سبزه ها به تعداد بي شمار لاله ها را احاطه كرده اند . لاله را شاهي در ميان خيل سربازان انگاشته است .

5-این  شعر توصیفی در چه قالبی سروده شده است ؟ مسمّط

6- نوع توصیف را در درس های زیر مشخص کنید.

گويي بطّ سفيد : تخيّلي / مست و هشيار : نمادين – تخيّلي / راه بي نهايت : نمادين – تخيّلي / شب كوير : نمادين – تخيّلي – واقعي / سپيده ي آشنا : واقعي – تخيّلي

7- شاعر یا نویسنده چه هنگام در انتقال احساس خویش موفّق می شود؟

وقتي به آموخته ها و اطّلاعات خود تكيه نكند و به تجربه هاي عاطفي و برقراري ارتباط با دنياي برون بپردازد . صيقل دادن و شفّاف ساختن روح و انديشه شرط آفرينش آثار ماندگار است .

خودآزمایی درس 18ص92 :

1- دربیت دوم ،منظورشاعر از کُله خُود سیمین و کمربند آهنین چیست ؟ قله ی پر از برف – دامنه  سرسبز کوه .

2-  شاعر در سه بیت سوم تا پنجم ، به کدام صفت کوه دماوند اشاره می کند ؟

بلندي و رفعت دماوند كه به صورت حسن تعليلي شاعرانه بيان شده است  .

3- چرا شاعر از تشبیه دماوند به مشت روزگار، ناخرسند است ؟

زيرا « مشت » صفت انسان بر پا خواسته و معترض است . حال آنكه دماوند خاموش است و قلبي منجمد دارد .

4- به نظر شاعر ، چرا دماوند چهره در ابر پنهان کرده است ؟

زيرا مي خواهد « از دم ستوران و اين مردم نحس ديو مانند وارهد » و از مصاحبت و همنشيني با مردم ديو سيرت بيزار است

5- « ورم» و« کافور» درشعر،استعاره از چیست ؟

« ورم » استعاره از « برآمدگي كوه دماوند » است كه شاعر آن را نتيجه ي آماس دل منجمد و دردمند زمين مي داند . « كافور » استعاره از « برف » براي التيام و كاهش ورم مي باشد .

6- بیت « بر ژرف دهانت سخت بندی    //  بر بسته سپهر دیو پرفند »به کدام رفتار نظام استبدادی عصرشاعربا آزادی خواهان اشاره دارد ؟ لب دوختن آزاديخواهان در دوره ي قاجاري و اختناق و استبداد حاكم بر جامعه .

7- دربیت پانزدهم ، منظور شاعر از « سوخته جان » کیست ؟

شاعر يا هر انسان آزاديخواه ديگر كه جانش در آتش مبارزه سوخته است .

8- با توجه به توصیف ها ، به نظر شما مقصودشاعر از دماوند چیست ؟

دماوند نماد آزاديخواهان ، دردمندان و روشنفكراني است كه انزوا و سكوت اختيار كرده اند ، اگرچه آتش آزاديخواهي در دل و جانشان شعله ور است ( خود شاعر نيز مي تواند باشد ) .

9- دو نمونه از ابیات موقوف المعانی شعر درس را بنویسید ؟ ابيات 4و5 / 6و7

خودآزمایی درس 19 ص 94 :

1- تاصرخسرو ، در توصیف خود، به چه جنبه ها و چشم اندازهایی توجه داشته است ؟

چون توصيف او از نوع توصيفات واقعي است ، تصويري دقيق از معماري ، جغرافياي طبيعي و زيستي ، وضعيت اقتصادي و نظامي و جمعيتي ارائه داده است .

2- باتوجه به انواع سه گانه ی توصیف مذکور دربخش درآمد ، توصیفات ناصرخسروازکدام نوع است ؟توصیف واقعی

3- معادل امروزی دو عبارت « روی ازسرجنوب » و «سه جانب او با آب دریاست »چیست ؟

« روي از سوي جنوب » : به سمت جنوب ، به طرف نواحي جنوب

- « سه جانب آن با آب دريا است » : از سه طرف آب دريا آن را احاطه كرده است     ( شبه جزيره ) .

4- عبارت « از بیرون شهر طرابلس هیچ خانه نیست ، مگر مشهدی دو سه » یعنی چه ؟

در حومه ي شهر طرابلس ( آن سوي حصار و باروي شهر ) خانه اي جز دو يا سه استراحتگاه ( كاروان سرا ) وجود ندارد .

5- به نظر شما ، وجه تسمیه ی « مشهد » چیست ؟

« مشهد » اسم مكان است . از مصدر شهادت به معني « مكان حاضر آمدن مردم » ، « شهادت گاه » و « مقبره ي شهيدان » است . در اين درس به اماكني اطلاق شده كه در اطراف مقابر متبرّكه ساخته شده و محل استراحتگاه مسافران بوده است . (كاروانسرا)

6- با توجه به متن ،دو ویژگی نثر ناصرخسرو را بر شمارید .

دقّت ، تيز بيني كه ناشي از مشاهده ي دقيق است و در مجموع ارئه ي توصيفي دقيق و گويا همراه با بيان اطّلاعات واقعي ، بيان صادقانه و بي پيرايه نثر ساده و مرسل است .

7- در گذشته ، در هر شهربرای اقامه ی نماز جمعه و مراسم رسمی مسجدی بزرگ به نام مسجد جامع بنا می کردند. نام دیگرمسجد جامع دراین درس چیست و وجه تسمیه ی آن را بنویسید .

« آدينه » كه به معني « جمعه » است . چون در اين مساجد روز جمعه نماز جماعت برپاي مي داشتند .

8- معرب « کنده » چیست ؟ خندق

9-  « مژه » در اصل « موی ژه = موی کوچک » بوده است ( اسم +پسوند تصغیر ژه )، نمونه ی دیگری از این کاربرد را در درس بیابید و معنی کنید . نايژه : لوله / پاژه : ديواره – پاشويه

خودآزمایی درس 19 ص 99 :

1- نویسنده چه صفاتی را به درختان گز و تاق نسبت می دهد ؟

« صفات مثبت » : بي باك ، صبور ، قهرمان ، فروتن ، بي چشم داشت نوزش ،      بي نياز از آب و . . .

« صفات منفي » : بي برگ و بار ، بي بهره از شوق و شور جوانه زدن و شكفتن ،     بي ثمر ، بي گل و . . .

2- دکتر شریعتی « گز و تاق » کویری را با کدام درخت مقایسه می کند ؟ بيد

3- مقصود از « پرنده ی شاعر »چیست ؟ خيال

4-  « آسمان کویر » چگونه توصیف شده است ؟

كشور سبز آرزوها ، چشمه ي موّاج و زلال نوازش ها ، اميدها و انتظار ، سرزمين نجات . . . (پارگراف اوّل صفحه ي 97 )

5- مقصود از « امام راستین » چه کسی است و به چه حادثه ای اشاره دارد ؟

حضرت علي (ع) – سر در چاه فرو بردن و گريستن ايشان و نيز ناله هايشان در نخلستان هاي كوفه .

6- ده ترکیب را که به نظر شما زیباتر است ،در متن درس بیابید و بنویسید.

حصار عبوس غربت – پراونه ي شوق – كاسه ي فهم هاي پليد – لبخند نوازش – مشت خونين بي تاب قلب – باران غيبي سكوت – دامن حرير الهه ي عشق .

7-«مزرع سبز»و« پرده داران حرم ستر و عفاف ملکوت » به کدام اشعاراشاره دارد؟شاعراین اشعارکیست؟

« مزرع سبزفلك ديدم و داس مه نو // يادم از كِشته ي خويش آمد وهنگام درو »       ( حافظ )

8- تنها لبخند نوازش طبیعت بر چهره ی کویر چیست ؟ مهتاب

9- نویسنده در مقایسه ی زندگی شهری با زندگی روستایی چه می گوید ؟

زندگي شهري را زشت و پلشت و پريشان كه نظمي عاقلانه آن را از عواطف و احساسات تهي كرده است . رندگي روستايي كه شاعرانه و پاك و معصومانه است . و ادراك مصلحت بين عقلي در آن راه ندارد .

10- نویسنده از این آیه در کدام جمله و چگونه استفاده کرده است ؟ وَ لَقَد زیّنّا السّمَاء الدُنیا بِمَصا بِیحَ...( آیه 5 ، سوره ملک )

شب ها به مهتاب روشن است و يا به قطره هاي درشت باران ، ستاره ، مصابيح آسمان .

خودآزمایی درس 20 ص 107 :

1- جلال آل احمد ، زندگی کولی ها را چگونه توصیف می کند ؟تابستان ها مي آيند ، چند تا خر دارند و دو برابر آن سگ ، زن هاشان به خوشه چيني و گدايي ، مردهاشان به آهنگري مشغولند .

2- سه نمونه ی حذف فعل را که بر زیبایی نوشته افزوده است ، ذکر کنید.

از خودشان هم طبيب دارند،هم ماما و هم مستجاب الدّعوه ازمازندران قومی آوردندو برنج وزغال ازساوجبلاغ،قندوتوتون .

3- وجه تسمیه ی « اورازان » در این نوشته چیست ؟ آبريزان : افرازان

4- از خلال این تک نگاری ، چه اطلاعاتی در زمینه ی ویژگی بناهای اورازان به دست می آید؟

پوشاندن سقف خانه ها با تيروساختن ديوارها ازسنگ وچينه وخشت وگل سفيدگچ كاري امامزاده بكاربردن توفال درسقف خانه

خود آزمایی درس 21 ص 115 :

1- با توجه به حکایت غرورشکنی ، منظور شیخ ابوسعید از ترجیح جهنم بر بهشت ، چه بود ؟

تا به طور غير مستقيم به شيخ بوعبدالله باكو بفهماند جايگاه افراد متكبّر و خودبين ، دوزخ است .

2- بهره گیری مثبت ازهرسخن وعمل ناپسند یکی از شیوه های پسندیده ی عرفاست کدام حکایت مصداق بارز این شیوه است ؟

تمام حكايت هاي اسرارالتّوحيد بطور عام مصداق چنين شيوه اي هستند ، امّا بطور خاص در حكايت هاي « غرور شكني »

( سطر سوم حكايت ) و « پاكبازي » ( عكس العمل شيخ در مقابل جمله ي امير مقامران ) به اين موضوع اشاره دارد .

3-حضرت علی (ع) در خطبه ی متقین می فرماید :«ازنشانه های پرهیزگاران این است که پیوسته نفسخود را متهم می دارند .»

مصداق این سخن را در کدام حکایت درس می یابید ؟

هر چه نگاه كردم ، هيچ كس را بدتر از خود نديدم ( در حكايت انسان راستين ) .

4- کدام عبارت متن ، معادل اصطلاح امروزی « برچسب زدن به کسی » است؟ « به قول مردمان خطّي به وي فرو نتوان كشيد .»

5- در کدام حکایت ، شیخ ابوسعید ، گوشه نشینی و زهد منفی را نکوهش می کند ؟ « انسان راستين »

6-با توجه به مجموعه ی حکایات ، شیوه ی رایج تربیت مریدان توسط عرفا و اولیا چگونه بوده است ؟

با بياني غير مستقيم و تمثيلي از طريق جملاتي كوتاه و موثّر آنان را تربيت مي كردند .

7- مفهوم جمله ی « این گمان در حق خویش برم ، بهتر» چیست ؟ بهتراست خود را گناهكار بدانم .

8- یکی از امتیازات نثرهای ساده ی قرن پنجم و ششم،وفور کاربرد وندهاست که با فعل ها ترکیب می شوند مثل : فرو شدن و ..... سه نمونه ی دیگر از این کاربرد را در متن درس بیابید . برخيزد – درآمد – فرو نتوان كشيد

9- کوتاهی جملات ازویژگی های کتاب اسرار التوحید است. در متن درس ، عبارتی بیابید که نمونه ی برجسته ی این ویژگی باشد شيخ بوعبدالله بشكست / با خويش رسيد / او را تصديق كرد / گفت : به راست باختن و پاك باختن / .

10- ریختن خاکستر از بام خانه کدام داستان را از صدر اسلام تداعی می کند ؟

ريختن خاكستر بر سر پيامبر (ص) به وسيله ي زني از ياران ابولهب.

خود آزمایی درس 21 ص 122 :

1- سلوک مولانا با خلق چگونه بود ؟ فروتن ، ساده و شكيبا

2- واکنش مولانا در برابر حوادث و پیشامدهای زندگی چگونه بود ؟

چون همه چيز را در حال تغيير مي ديد  از هيچ پيشامد جالبي زياده اظهار شادماني نمي كرد و از هيچ حادثه ي سوئي نيز به شِكوِه در نمي آمد .

3- دریافت شما از عبارت « مرغ چمن از زمین بالا پرد ، اگرچه به آسمان نرسد این قدر باشد که از دام دور باشد » چیبست ؟

اگر انسان نمي تواند در اوج افلاك و آفاق معنويّت پرواز كند ، لااقل از فروافتادن در دام ماديّات و روزمرّه گی هاا بپرهيزد.

( كار ما نيست شناسايي راز گل سرخ // كار ما شايد اين است / كه در افسوس گل سرخ شناور باشيم ) .

4- پاسخ مولانا در برابر اظهار تنگ عیشی  خانواده اش چه بود ؟

من دنيا را از شما دريغ نمي دارم بلكه شما را از دنيا دريغ مي دارم ( دنيا را ناكام از تسلّط بر نفس آنها مي كند ) .

5- نویسنده ، به کدام حوادث تاریخی عصر مولانا اشاره دارد ؟جنگ هاي صليبي و حمله ي مغول به ايران

6- « تنازع برای بقا » یعنی چه ؟ جنگيدن براي بوجود آوردن امكان زيستن .

7- مولانا از دانشمندی و بینش مندی ، کدام را برتر می داند ؟ چرا؟

بينش مندي ( بصيرت و معرفت باطني از امور ) ، زيرا در نظر او دانشمندي ( علم حصولي يا اكتسابي يا ظاهري يا دنيايي ) نوعي دانايي است كه هيچگاه نمي تواند به عمق و ژرفاي مبهمات زندگي راه يابد ، زيرا درك معمّاي هستي در نظر عرفا نيازمند آن است كه « پشت دانايي اردو بزنند » و از طريق كشف و بهبود و اشراق ( ماوراي علم و عقل ) حقيقت هستي را جستجو كنند .

8- کدام رفتار و سخن مولانا ، مضمون آیه ی « واذا مَروّا لا للغو مروّا کراما : مؤمنان  هرگاه  با  سخنی لغو روبه رو شوند ، با بزرگواری از آن می گذرند » را تداعی می کند ؟

هر گونه اهانت و ايذا را با خونسردي و كم زني مقابله مي كرد ( آخرين پراگراف صفحه ي 127 چاپ 81  است كه ( اين پراگراف در چاپ 83 حذف شده ) دانشمندي زمينه ساز غرور مي شود و محدوديّت ايجاد مي كند ) .

9- چرا نویسنده مولانا را با مهاتا گاندی مقایسه کرده است ؟

زيرا گاندي هم مثل مولانا منادي سلم ( صلح ) و دوستي بود و از زندگي فقط به قدر ضرورت ، خود را بهره مند مي كرد و بيش از قدر ضرورت را موجب دور افتادن از خط سير روحاني خويش مي يافت .

10- گاهی برای تاکید بیش تر « نه ی نفی » را جداگانه در اول جمله می آورند ؛ مانند : نه هرچه به قامت مهتر؛ به قیمت بهتر

( هرچه به قامت مهتر است ، به قیمت بهتر نیست) . نمونه ای ازاین  کاربرد  را  در درس بیابید .

نه آيا بايد شكر كني كه باز تو راكبي و او مركوب  ؟

11-با توجه به متن درس و توصیف « درویشی » مولانا و این بیت از حضرت امام ( ره ) « آن که دل بگسلد از هر دو جهان درویش است / آن که بگذشت زپیدا و نهان درویش است » معنای درست و دقیق « درویشی » چیست ؟ وارستگي – رهايي از تعلّقات مادّّي

12- ارزش ادبی کتاب « پله پله تا ملاقات خدا » درچیست ؟

كتاب « پلّه پلّه تا ملاقات خدا » روايت داستان گونه اي است از زندگي مولانا كه به قول دكتر زرّين كوب به اشعار ناسروده ي مولانا يعني زندگي و سير سلوك آدمي مي پردازد و درك عميق اشعار سروده شده ي او را ممكن مي سازد . انتخاب معادل هاي دقيق براي كلمات عربي از ويژگي هاي زباني كتاب است ; ( خاك نهادي : تواضع ) ( دل نهادگي : تعلّق خاطر ) .

خودآزمایی درس 22ص 127 :

1- منظور نویسنده از این عبارت چیست ؟ «هر عصب و فکر، به منبع بی شائبه ی ایمان وصل بود که خوب وبد را به عنوان مشیت الهی می پذیرفت » .

منظور نويسنده پذيرش بي چون و چراي مشيّت الهي است و پذيرفتن اين نكته كه « هر چه پروردگار براي بنده بخواهد بهترين است .» اين حالت توكّل و تسليم موجب آرامش روحي و كاهش دل نگراني ها مي شود و به شخص مقاومت و استحكام روحي مي بخشد .

2- نویسنده برای قصّه های اصیل ایرانی چه ویژگی هایی قا ئل است ؟

نويسنده عالم افسانه ها را پررنگ و نگار و پرّان و نرم مي داند .

3- چند ویژگی به ظاهر متضاد را که نویسنده در باره ی شعرسعدی برشمرده است ، بیان کنید.

تشرّع و عرفان / عشق و زندگي عملي / شوريدگي و عقل / همدم كودك و دستگير پير .

4- کدام عبارت متن ، سهل ممتنع بودن کلام سعدی را نشان می دهد ؟

سخن سعدي به همه شبيه است و به هيچ كس شبيه نيست ، در زبان فارسي احدي تنوانسته است مانند او حرف بزند و در عين حال نظير حرف زدن او را هر روز در كوچه و بازار مي شنويم .

5- داستان « سگی پای صحرا نشینی گزید » را از بوستان ، درکلاس درس بخوانید و تحلیل کنید.

به حكايت دهم ار باب چهارم بوستان ، مفهوم كلّي حكايت آن است كه نبايد با فرومايگان مقابله به مثل كرد . اگر جاهلان همچون سگ ، با دندان  بي خردي خود وجود خردمندان را آزرده كنند ، خردمند چاره اي جز سكوت ندارد ، همانگونه كه سنگي بي ارزش مي تواند گوهر گرانبها را بشكند .

6- « لُکّه می دویدم »یعنی چه ؟

نوعي حركت ميان يورتمه و قدم زدن ( حركتي است كه با خم كردن پشت همراه است و به راه رفتن شتر مي ماند ) .

7- به نظر نویسنده ، چگونه می توان ، به رغم نا آشنا بودن با معنی برخی لغات ، مفهوم متن را دریافت کرد؟

زيرا دامنه ي كلام سعدي به قدر كافي وسعت دارد و ناآگاهي از مفهوم يك لغت يا نفهميدن معناي يك بيت مجموعه ي اثر را نا مفهوم نمي كند . هميشه قرائن و نشانه هايي براي درك مفاهيم دشوار در ساير ابيات وجود دارد .

8- بیت پایانی ، با متن درس چه ارتباطی دارد ؟

نويسنده با فروتني اعتراف مي كند كه قدم در ميداني نهاده كه سعدي يكّه تاز آن است . خود را همچون بيماري مي پندارد كه كه به مرض استسقا ( سيري ناپذيري از آب ) دچار است و كلام سعدي همچون آبي عطش او را فرو مي نشاند و مي گويد كه ميدان براي فعّاليّت نوشتن باز بود .من هم بسيار مايل به نوشتن بودم پس چون همه ي امكانات فراهم بود به اين كار دست زدم.

خودآزمایی درس22ص131 :

1- در باره ی فرقه ی نقشبندیّه چه می دانید ؟

فرقه ي نقشبنديّه يكي از سلسله هاي صوفيه شامل پيروان خواجه محمّد نقشبند كه پيرواني در هندوچين ، تركستان ، تركيه و جاوه ، در ايران در كردستان و نيز عراق دارد . كتاب « رشحات عين الحيات » تاليف علي ابن حسين واعظ كاشاني درباره ي اين فرقه و آداب و طريقت ايشان است ( فرهنگ معين – جلد ششم ) . اين سلسله نَسَب خود را به معروف كرخه ( عارف قرن سوم و چهارم ) از شاگردان امام رضا(ع) مي رسانند . آنان اهل سنّت هستند ولي به اهل بيب پيامبر (ص) و ائمّه ارادت خواص دارند . اين سلسله از صوفيان محتاط اند و به شريعت نزديك اند يعني سماع به جا نمي آورند ولي صوفيان سماع كار را هم كافر نمي دانند جامي از برجستگان اين فرقه بود .

2- چرا جامی ، برای خود تخلّص « جامی » را برگزید ؟ به دليل تولّد در خرجرد جام و اِرادتي كه به شيخ احمد جامي داشت .

3- منظور شیخ واعظ از بیان تمثیل نمایشی مردی که خرش گم شده بود ، چیست ؟

بيان اين آموزش معتبر عرفاني كه : جان مايه ي حيات آدمي ، عشق است و بي عشق ، آدمي همچون حيوان مي شود .

4- واژه ی « خر» دربیت آخریک بار به معنی حقیقی و بار دیگر به معنی استعاری به کار رفته است . هر دو مورد را توضیح دهید .

« خر » در تركيب « خرگمشده » در معناي حقيقي خود يعني ،« حيوان باربر» بكار رفته و در مصراع دوم معناي غير حقيقي دارد زيرا استعاره از مردي است كه از موهبت عشق بي بهره است .

خودآزمایی درس 23 ص 137 :

1- نویسنده ، لباس و چهره ی میرزا رضا کلهر را چگونه توصیف می کند ؟

لباس راسته ( لباس دراز و بي چين ) و بر روي آن عبايي مي پوشيد ، يك چشمش كمي پيچيدگي داشت .

2-  چاپ نویسی های میرزا رضا کلهردر نستعلیق نویسی بعد از او چه تاثیری داشت؟

سبب ادامه ي شيوه ي او در خطّاطي بوسيله خوشنويسان پس از كلهر شد .

3- چاپ نویسی های میرزا رضا کلهردر نستعلیق نویسی بعد از او چه تاثیری داشت؟

بيان ساده و روان و جذّاب / به كار بردن جملات كوتاه ( ايجاز ) / توصيف دقيق جزئيّات و وضع ظاهري و حالات شخصي افراد / استفاده از زبان عاميانه . . .

4- درکدام قسمت متن ، نویسنده بیش تر به توصیف جزئی پرداخته است ؟

هنگام توصيف لباس ميرزا زضا كلهر / توضيح درباره ي شيوه تراشيدان قلم   بوسيله ي كلهر / توصيف حالات فيزيكي ميرزا هنگام خطّاطي ( نفسه زدن ) .

5- خرت خرت » را در اصطلاح « نام آوا » می گویند. برای این مورد چند نمونه ی دیگر مثال بزنید .

خش خش ، چِك چِك ، تق تق ، وِز وِز ، جَر جَر . ( « نام آوا » يا « اسم صوت » كه با اصطلاح دستوري « صوت » متفاوت است ) .

6- منظور نویسنده از عبارت « یک قلم ، کلمه را تمام کرد » چیست ؟

يك كلمه را بدون برداشتن قلم و ايجاد مكث و فاصله ، از ابتدا تا انتها مي نوشت  ( درواقع حروف يك كلمه را بدون قطع و ايجاد فاصله مي نوشت ) .

7- برای هر یک از اصطلاحات ، معادل دیگری بنویسید. سرهم رفته / از کار در آوردن / سر وازدن

( سر هم رفته : روي هم رفته ، در مجموع ) / ( از كار درآودن : تمام كردن به پايان رساندن ) / ( سروا زدن : سرباز زدن ، خودداري)

8- باتوجه به آخرین بخش متن ، بینش اجتماعی میرزا رضا چگونه بوده است ؟

در مجموع ميرزا رضا كلهر مردي اهل سياست معرفي شده كه گاهي بدون پرده پوشي از رفتار حكومت انتقاد مي كرده است .

9- در قدیم از جمله عصر قاجار معمول بود که به افراد برجسته ، عنوانی مناسب می دادند که « لقب » نام داشت مانند « معاون الملک » که لقب میرزا محمد علی خان بود . لقب های دیگری را که در این درس آمده است ،با نام صاحبان لقب بنویسید.

ميرزا عبّاس خان ( قوام الدّوله ) ، ميرزا محمد حسين فروغي ( ذكاء الملك ) ، ميرزا زين العابدين شريف قزويني ، سيّد محمود ( صدرالكتاب ) ، ميرزا حسن خان مشير الملك ( مشيرالدّوله ) . . .

10- منظور از « حبس کردن نفس » و « نَفَسهِ زدن » چیست ؟

( حبس كردن نفس : نفس نكشيدن در مدّت طولاني ) / ( نفسه زدن : بازدم طولاني و كشيده پس از حبس نفس ) .

11- « بامزه نوشتن » نوعی تعبیر مبتنی بر حس آمیزی است . نمونه های دیگری از حس آمیزی را بنویسید

خبر تلخ – صداي لطيف – خنده ي شيرين – قيافه ي با نمك – شعر شيرين – كلام و سخن روشن – فرياد تلخ – جيغ بنفش .

بوي دهن تو از چمن مي شنوم / از صداي سخن عشق نديدم خوش تر / مثل اين است كه شب نمناك است .

ببين چه مي گويم / حرفهايم مثل يك تكّه چمن روشن بود / از اين شعر تر شيرين زشاهنشه عجب دارم .

12- منظور از خطّ تحریری چیست ؟ خط تحريري همان خط شكسته ي نستعليق است .

خودآزمایی درس 24 ص 149 :

1- سفارش خلیفه در وقت رفتن احمدبن ابی دواد به نزد افشین چه بود ؟

سفارش خليفه به احمد اين بودكه : اقدام به آزادي بودلَف کندولي نامي از نياورد و چه كم و چه زياد پيغامي ازخليفه به افشين ندهد

2-احمدبن ابی دواد در هنگام ورود به سرای افشین بودلف را در چه وضعی مشاهده کرد ؟

با چشمان بسته ، شلواري بر تن ، بر فرشي چرمي نشسته و جلّاد نيز با شمشير برهنه بر بالاي سرش ايستاده .

3- انتظار احمدبن ابی دواد از نگاهبانان افشین چه بود و آن ها چه کردند ؟

انتظار داشت او را با آوردن عذري بازگردانند . درحاليكه آنان بنابر عادت ديرينه به پيشواز او آمده ، وي را به درون خانه راه داده بودند .

4- چرا افشین از حضور احمدبن ابی دواد در مجلس خود ناخرسند بود ؟

زيرا مي دانست او به شفاعت و به منظور نجات دوست خود ، بودلَف ، آنجا آمده است .

5- چرا معتصم دست افشین را برای کشتن بودلف باز گذاشته بود ؟

بخاطر اصرار بيش از حد افشين و نيز منزلتي كه او نزد خليفه يافته بود « در نتيجه   خدمات افشين و برانداختن بابك خرّم دين »

6-مضمون این ابیات فردوسی ، در کدام عبارت متن دیده می شود ؟

« هركسي آن كند كه از اصل و گوهر وي سزد . »

7- احمدبن ابی دواد ، دروغ خود را در نزد خلیفه چگونه توجیه کرد ؟

مي گويد : « يا اميرالمؤمنين خون مسلماني ريختن نپسنديدم و مرا مزد باشد و ايزد تعالي بدين ، دروغم نگيرد و چند آيت قرآن و اخبار پيغامبر(ص) بياورده » .

8- درمقایسه ی این درس بادرس اورازان ازجلال آل احمد، ازنظرساخت جمله ها چه شباهتی می توان یافت ؟

بيان صريح و دقيق – رعايت ترتيب و توالي اركان جمله – آوردن جملات كوتاه  ( ايجاز ) و نيز جملات طولاني(بنابر ضرورت ) – توصيفات زيبا و دقيق .

9- شخصیت اصلی و راوی این داستان چه کسانی هستند ؟

احمد بن دؤاد قاضي ( شخصيت اصلي ) و اسماعيل بن شهاب ، راوي است .

خودآزمایی درس 25 ص 157 :

1-  شخصیت اول داستان ، چه چیزی را نشانه ی تمدن و تجدد می دانست ؟ داشتن عينك / كراوات ، تعليمي ...

2- راوی داستان کیست ؟ زمان و مکان داستان را مشخص کنید .

داستان به روايت اوّل شخص مفرد نوشته شده و راوي آن دانش آموزي كلاس پنجم ابتدايي و در واقع رسول پرويزي است زمان حدود سالهاي 1311 ( پرويزي متولد سال 1300 و متوفّي به سال 1356 است .) مكان شيراز- محل تولد نويسنده بوشهر است .

3- صحنه ی عینک زدن شخصیت داستان را از زبان سوم شخص بیان کنید.

با دقّت عينك را از جعبه بيرون آورد و آن را به چشمش گذاشت ، دسته ي سيمي را به پشت گوش راست گذاشت و نخ قند

4- اوج داستان در کجاست ؟

لحظه اي كه نخستين بار ، راوي ، عينك بر چشم مي گذارد و چيزهايي را مي بيند كه پيش از آن نديده بوده است .

5- دو ویژگی بر جسته ی نثر داستان را بیان کنید .

به كار بردن جملات بلند / توصيف دقيق جزئيّات / استفاده از گويش عاميانه / نثر ساده و شكسته

6- واژه ی « سن » دراین درس با سه کاربرد و معنی مستقل آمده است. این سه معنی کدام اند ؟

الف: ( سن و سال ) // ب: ( صحنه ي تئاتر ) // ج: ( نوعي حشره ي آفت زاي گياهي)

7- در محاوره ، جمله ها کامل گفته نمی شوند و معمولا کاسته و کوتاه می گردند ؛ مانند « حشمت کوره= چشمت کور

است ؟» به این نوع زبان ، زبان شکسته می گویند . در داستان ها و رمان ها نقل قول مستقیم معمولا به زبان شکسته نوشته

می شود. دو جمله از این نوع راکه دردرس آمده است، باصورت کامل بنویسید.

مي خواستي زودتر بگي ( بگويي ) / مگه ( مگر ) اينجا دسته ي هفت صندوقي آوردن ( آورده اند )

8- منظورنویسنده از« چشم مسلّح » چیست ؟ امروز« چشم مسلّح » به چه می گویند ؟

منظور از « چشم مسلّح » چشمي است كه بوسيله ي ابزارهايي از قبيل عينك ، تلسكوپ و غيره قدرت بينايي آن افزايش يافته و در اين درس منظور از « چشم مسلّح » چشمي است كه داراي عينك است .

خودآزمایی درس 25 ص 163 :

1-« آخرین درس » از زبان چه کسی بیان شده است ؟

از زبان اوّل شخص مفرد ( كودك دبستاني / احتمالا خود نويسنده )

2- معلّم چه چیزی را تضمین کننده ی آزادی ملّت ها می داند ؟ حفظ زبان ملّي

3- واز کبوتران چه چیزی را برای راوی داستان تداعی می کند ؟

اهمّيّت حفظ زبان ملّي و حكم دشمن را كه از اين پس هيچ كس نبايد به زبان ملّي خود شخن بگويد .و بنويسد ( اجبار مردم به سخن گفتن به زبان بيگانه ) .

4- با توجه به متن ، معلّم با نوشتن جمله ی « زنده باد میهن » چه مفهوم ارزش مندی را القا می کند ؟

وطن پرستي / مبارزه با دشمن

5- به نظر شما زیباترین قسمت این نوشته کدام است ؟ چرا ؟ نوشتن جمله ي « زنده باد ميهن » به وسيله ي معلّم .

6- درچه مواقعی زبان ملّی برای یک ملّت ارزش و اهمیت بیش تری می یابد ؟

هنگامي كه وسيله ي وحدت ملّي در برابر تهاجم بيگانگان باشد .

7- چه چیزی باعث شد که کودک راوی داستان ، خاطرات تلخی را که از معلّم داشت به سادگی فراموش کند؟

آگاهي از اينكه معلّم ، فردا آنها را ترك خواهد و ديگر كسي نيست كه زبان ملّي و ميهني آنها را تدريس كند .

8- از تعبیر کنایی « برای کسی خواب دیدن » چه موقع استفاده می شود ؟

هنگامي كه بدون اطّلاع كسي ، قصد انجام كاري درباره ي او داشته باشند ( در غياب كسي براي او نقشه اي طرّاحي كرده باشند ) .

خودآزمایی درس 26 ص 169 :

1- دانشمندان اسلامی از ترجمه های آغازین ، چه بهره هایی جسته اند ؟

علوم مختلف ملل مشهور و آثار علماي طراز اوّل قديم در دسترس علماي اسلامي قرار گرفت و مسلمانان از راه مطالعه و تحقيق در آن كتب با اين علوم آشنا شدند و آنها را با همديگر درآميختند .

2- اولین مترجمان دارالفنون چه کسانی بودند ؟ شاگردان ايراني دارالفنون

3- ترجمه ی آثار برجسته ی جهان ، چه تاثیراتی بر ادبیات و فرهنگ ایران داشته است ؟

تاثير در ساخت فرهنگي فرد و جامعه ( بيدار كردن مردم ) / غني ساختن گنجينه  واژگان زبان فارسي / پويا تر كردن نثر فارسي / رواج دادن ساده نويسي / رهانيدن شعر فارسي از حالت يكنواختي گذشته / جهت بخشيدن به كار نويسندگي و شاعري / رواج علوم و روش هاي تحقيق .

4-مناسب ترین شکل ترجمه چگونه است ؟ هيچ بخشي از « صوت و معناي » اثر اصلي از بين نرود .

5- منظور از ترجمه ی ارتباطی چیست ؟ این نوع ترجمه ، با ترجمه ی معنایی چه تفاوتی دارد ؟

در ترجمه ي ارتباطي ( آزاد ) توجّه مترجم ، بيشتر به گيرنده ي پيام ( خواننده ) است ، يعني سبك مولّف ( ساختهاي صوري ) حفظ نمي شود و از محتواي اثر او نيز بخش هاي ناآشنا حذف مي شود .. درحاليكه در ترجمه معنايي ( تحت الّفظي ) مترجم بيشتر به فرستنده پيام ( نويسنده ) مي انديشد و پيوسته مي كوشد تا حد امكان ساختهاي زبان مبداء را وارد زبان مقصد كند . بنابراين ترجمه ارتباطي بر خلاف ترجمه ي معنايي ، راحت تر خوانده مي شود .

6-  نمونه ای موفق از ترجمه ی یک داستان یا شعر را انتخاب کنید و در کلاس بخوانید.

ترجمه ي آزاد از اشعار « مارگوت بيگل » : ( مي خواهم آب شوم / در گستره ي افق / آنجا كه دريا به آخر مي رسد / و آسمان غاز مي شود / مي خواهم با هر آنچه مرا در برگرفته يكي شوم / حس مي كنم و مي دانم / دست مي يابم و مي ترسم

/ باور مي كنم و اميدوارم كه هيچ چيز با آن به عِناد بر نخيزد ‹ ترجمه : الف بامداد › )

7- شاهنامه ی فردوسی ، رباعیات خیام و دیوان حافظ تاکنون به چه زبان هایی ترجمه شده اند ؟به یاری دبیر خود ، در این زمینه تحقیق کنید .

شاهنامه به زبان هاي عربي ، روسي ، انگليسي ، فرانسوي و ايتاليايي / رباعيات خيام به اكثر زبان ها ترجمه شده كه معروف ترين آنها ترجمه ي « فيتز جرالد » به زبان انگيسي است / ديوان حافظ به زبان هاي آلماني ، انگليسي ، روسي . . .

خود آزمایی درس 27 ص 172 :

1-  حضرت علی ( ع ) چه چیز را باعث مردن دل و تازه شدن اندوه می داند ؟

وحدت دشمنان در باطل خود و تفرقه ي مسلمين در حق خود .

2-  دراین خطبه ، سست عنصری برخی از مردم ، چگونه توصیف شده است ؟

سرپيچي از جهاد به بهانه ي سردي يا گرمي هوا ( صفحه 171 – پراگراف دوم : اگر در تابستان شما را بخوانم ، مي گوييد هوا سخت گرم است . . . )

3- عبارت « کار را به هم در می آمیزید » بعنی چه ؟ با طرح مسائل فرعي اوضاع را پيچيده و دشوارتر مي كنيد .

4- درعبارت « سررشته ی کار از دستش برون است » ، مرجع ضمیر « ش » را مشخص کنید .

مرجع ضمير « ش » در جمله ي قبل آمده است : « آن را كه فرمان نبرند »       « فرمانده = امام علي (ع) »

5- نقش دستوری « خسته » درعبارت « نه کشته ای بر جای نهاده ونه خسته ، به شهر خود باز گشته اند » چیست ؟

مفعول است ( كشته و خسته اي برجاي ننهاده . . . )

6- دو نمونه سجع ( آهنگ پایانی عبارات ) را در درس ذکر کنید .

( اي نه مردان به صورت مرد، اي كم خردان ناز پرورد ) / ( چه جاي ملامت است كه در ديده ي من شايسته ي كرامت است )

7-  به تعبیر حضرت علی ( ع ) ، چه کسی مستحق ملامت نیست ؟ آنكه از غم چنين شكست خفّت باري بميرد .

8- چه عاملی باعث شد که سرزمین مسلمانان از دستشان درآید ؟

تفرقه و خوارمايگي و شانه خالي كردن از زير بار مسؤليّت جهاد .

9-  با توجه به این جمله ی سعدی « ای مردان ، بکوشید یا جانه ی زنان بچوشید – گلستان باب اول » ، کوشیدن به معنی جنگ کردن است . جمله ای را در متن ، پیدا کنید که این کلمه با همین معنی در آن به کار رفته باشد .

به خدا سوگند با مردمي در آستانه ي خانه اشان نكوشيدند ، جز آنكه جامه ي خواري بر آنان پوشيدند .

خودآزمایی درس 27ص 175 :

1- گوته مفهوم « آب خضر » راازحافظ گرفته است . دردیوان حافظ دو بیت بیابید که به این مفهوم اشاره داشته باشد.

حجاب ظلمت از آن بست آب خِضر كه گشت    //  ز شعر حافظ و آن طبع همچمن آب ، خجل

آبي كه خِضر حيات از او يافت  //   در ميكده جو كه جام دارد

2- مفهوم بیت « برقی از منزل لیلی بدرخشید سحر / وه که با خرمن مجنون دل افگار چه کرد » درکدام عبارت آمده است؟

همچنان كه جرقّه اي براي آتش زدن و سوختن شهر امپراطوران كافي است ، گفته شور انگيز تو نيز اين شاعر آلماني را در تب و تاب افكنده است .

3-  با توجه به متن ، بین سه مقوله ی « آتش وعشق وشعر » چه تناسبی وجود دارد ؟ پنهان نهادن

4-  زیباترین توصیف گوته را از حافظ ، در کدام قطعه می توان دید ؟

سطر پنجم صفحه ي 175 ( بخش تقليد ) حافظ خويش را با تو برابر نهادن جز نشان ديوانگي نيست . . .

5-  با راهنمایی دبیر خود ، نمونه ای از تکرار قافیه را که دارای دو معنی جدا باشد ، بیابید .

دلارام در بر دلارام جوي // لب از تشنگي خشك برطرف جوي

آتش است اين بانگ ناي نيست باد // هر كه اين آتش ندارد نيست باد

خودآزمایی درس 28 ص183 :

1- پنج عنصر طبیعی را که نیما از محیط اطراف خود بر گرفته است ، بیان کنید.

مهتاب – شب تاب – سحر – صبح – خار – گل – آب

2- راه دراز سفر ، چه رنجی را برای شاعر به بار آورده است ؟

آرزوهاي بر باد رفته – غم حاصل از غفلت مردم – پاي مجروح و آبله گون

3-  منظور شاعر از « در و دیوار به هم ریخته » چیست ؟

نه تنها دري به روي او گشوده نمي شود بلكه ويراني خانه ها نيز در نظر او آشكارتر مي شود . رنج حاصل از غفلت مردم و نابساماني جامعه او را نا اميدتر مي كند . ( اوضاع نابسامان اجتماعي) مي تواند منظور نويسنده باشد .

4-  آخرین تصویری که شاعر از خویش در برخورد با جامعه ی خود می سازد ، چیست ؟

مردي كه با خستگي روحي و جسمي با كوله باري بر دوش مردم دهكده ايستاده و روايت اندوهناكش را تكرار مي كند .

5-  دراین شعر دو ترکیب زیبا پیدا کنید . نازك آراي تن / پاي آبله / قوم به جان باخته / مبارك دم / خفته ي چند

6- نمونه ای بیابید که در آن شاعر به پدیده ای طبیعی ، ویژگی انسانی بخشیده باشد .

نگران با من ، استاده سحر / صبح مي خواهد از من

7- « دست ساییدن »و « پای آبله ماندن » کنایه از چه هستند ؟

« دست ساييدن » كنايه از جستجو براي چيزي / «پاي آبله ماندن »كنايه از رنجور شدن و ناتوان شدن

خود آزمایی درس 29 ص194 :

1-شاعر صدای گرم و گیرای نقّال را به « حدیث آشنای » او تشبیه کرده است ، منظور وی از « آشنای نقّال » چیست ؟

داستان هاي شاهنامه .

2- شاعر ، چه تفاوتی بین شعر خود و دیگر سروده ها قائل شده است ؟

شاهنامه ( وشعر خود را ) را وسيله ي سنجشن مهر و كينه و روايت درد مي داند و نوشته هاي ديگران را بي عيار و بي ارزش و خالي و بدون درون مايه مي داند .

3- شاعر در مصراع « چاه چونان ژرفی و پهناش ، بی شرمیش ناباور » ، چه چیزی را توصیف می کند ؟ چاه را یا بی شرمی را ؟

بي شرمي لازم براي كندن چنان چاهي را بيان مي كند . بي شرمي كندن چاه مثل عمقش بي انتها و ناباورانه است .

4- خصوصیات چاهی را که شغاد برای کشتن رستم فراهم کرده است ، بنویسید .

عميق و پهناور و با نيزه هايي كه بر ديواره و كف آن تعبيه شده بود .

5- در مصراع « کان کلید گنج مروارید او گم شد » منظور شاعر از « کلید گنج مروارید » چیست ؟

« كليد » استعاره از لبخند رستم / « مرواريد » استعاره از دندان هاي او

6- چند نمونه از ترکیب های زیبا و خوش آهنگی را که کاربرد بدیع و تازه دارند ، بیابید .

آتشين پيغام / سكوت ساكت و گيرا / پاك آيين / خيس خون داغ / خروش چشم / چاهسار گوش / ناي بي همتا . . .

7- هفت خوان رستم را با توجه به داستان های شاهنامه مشخص کنید .

جنگ با شير بيشه / تشنگي / جنگ با اژدها / رويارويي با جادوگر / گرفتار كردن « اولاد » ديو / رويارويي با « ارژنگ » ديو / نبرد با « ديو سپيد »

خود آزمایی درس 30 ص201 :

1- در دوشعر « آب را گل نکنیم » و « صدای پای آب » چه مضمون مشترکی در باره ی خدا دیده می شود ؟

در هر دو شعر سرتاسر طبيعت جلوه و آييه ي وجود خداست ( در شعير آب را گِل نكنيم : پس از توصيف روستايي آرماني مي گويد : « بي گمان پاي چپرهاشان جا پاي خداست » و خدايي كه در اين نزديكي است لاي اين شب بو ها  . . . )

2-  مفهوم این جمله ی زیبای آندره ژید نویسنده فرانسوی با کدام قسمت از شعر ارتباط معنایی دارد ؟

« بکوش تا عظمت در نگاه تو باشد نه در آن چه بدان می نگری »

از مصراع « من نمي دانم » تا مصراع « چشم ها را بايد شست ، جور ديگر بايد ديد»

3- کدام کلمات در این سروده ی سهراب سپهری مفهوم کلیدی دارند ؟

آب ، گِل ، روشني كه ساير عناصر شعر به نوعي با آنها در ارتباط اند ( آب و گِل: درخت ، سرو ، علف ، چشمه ، موج )

( روشني : آسمان ، نور ، خورشيد ) ساير كلمات و عناصر مهم اين شعر عبارتند از : شقايق ، گل سرخ ، دانايي ، نيلوفر…

4- نوع توصیف سپهری را ( خیالی ، نمادی و واقع گرا ) مشخص کنید .

واقعي ( اهل كاشانم ) / خيالي ( هيجان ها را پرواز دهيم ) / نمادي ( ميان گل نيلوفر و قرن پي آواز حقيقت بدويم )

5-  این جمله ی  مشهور حضرت عیسی ( ع ) با کدام قسمت شعر ارتباط معنایی دارد ؟

« کسی به آسمان ها راه نمی یابد مگر این که دو بار متولّد شود »

از مصراع « دست در جذبه ي يك برگ بشوييم و سر خوان برويم / صبح ها وقتي خورشيد در مي آيد متولّد بشويم » تا آخر شعر .

6- هنردیگرسپهری جزشعر ، نقّاشی است . درکدام بخش ازاین شعر ، شعر و نقاشی را با هم درآمیخته است ؟

« گاه گاهي قفسي مي سازم . . . » تا « خوب مي دانم ، حوض نقّاشي من بي ماهي»

7- چند نمونه از تعبیرات عامیانه را در این شعر سهراب سپهری پیدا کنید . ( تكّه نان ) ، ( سر سوزن )

8-کدام چهره مشهور سینمایی رامی شناسید که هم چون سهراب سپهری به دنیای انسان های ماشین زده اعتراض کرده باشد؟

فیلم عصر جدید که برای چارلی چاپلین بود.

9- شاعر در شب بو وکاج چه خصیصه هایی را جست و جو می کند ؟

همه ي آنها را جلوه اي از وجود خدا و مرتبط با انسان مي داند / شب بو نماد كوتاهي ، كاج نماد بلندي

10- این شعر مشهور سعدی « مرغ تسبیح گوی و من خاموش » با کدام قسمت شعر سپهری ارتباط معنایی دارد ؟

از مصراع « من نمازم را وقتي مي خوانم » تا مصراع « پي قد قامت موج »

خود آزمایی درس 30 ص203 :

1- به نظر شما زیبایی های عمده ی این شعر کدام اند ؟

ترسيم فضاي عاطفي و صميمانه / تشبيهات و استعارات زيبا / ساختمان به هم پيوسته ي شعر / صورت هاي خيالي متنوّع

2- چهار نمونه تشخیص ( روح بخشیدن  به اشیای بی جان ) را در این شعر بیابید .

« خنده ي شمع » – « جلوه كردن بخت » در بيت پنجم / « چشم ناله » و « روي شكوه » در بيت سوم

3- « جلوه کردن بخت از موی سپید » یعنی چه ؟

يعني سپيدي بخت فقط در موهاي من هنگام پيري جلوه كرد . تنها سپيدي بختم همين موهاي سفيدم بود .

4- چرا شاعر خود را برای رسیدن به جوانی ، به گرد تشبیه کرده است ؟

بخاطر ناچيزي و در عين حال سرعت گرد و اين كه گرد هيچ گاه به سوار نمي رسد.

5-  چرا شاعر سهم خویش را از عمر ، تنها غم می داند ؟

زيرا معشوق بي وفا و جفا كار است و عاشق از همه ي جهان تنها عشق را برگزيده است .

6- نمونه ای از ایهام یا تناسب را در این شعر بیابید .

در بيت نهم ( رنگ : لون – بز كوهي ) بعضي گفته اند « كشيدم » به معني حمل كردن – تحمّل نمودن / « دوش » به معني ديشب – كتف و شانه

7- به نظر شما زیبانرین بیت – بیت الغزل – این شعر کدام است ؟

بيت پنجم : چو شمع خنده نكردي مگر به روز سياهم // چو بخت جلوه نكردي مگر ز موي سپيدم.

خود آزمایی درس 30 ص205 :

1- منظور کلی بیت پنجم چیست ؟

شرايط نا مساعد اجتماعي و سياسي مانع بروز خصلت هاي نيك مردم بود . مردم نمي توانستند عشق خود را به ايشان ابراز كنند

2-  شاعر از کدام عناصر طبیعی برای توصیف بهره گرفته است ؟ آب – دريا / شب – فردا / بهار – علف

3- منظور از « برزخ کبود » چیست ؟ مي تواند استعاره از وطن استبداد زده ي قبل از انقلاب اسلامي باشد .

4-  این شعر از کدام نوع توصیف به شمار می آید ؟خيالي – نمادي